Brand Analytics 2023 жылғы қыркүйектегі Қазақстандағы әлеуметтік желілердің белсенді аудиториясын (авторларын) зерттеу деректерін ұсынады. Зерттеудің назары белсенді (жазушы) аудиторияға бағытталған, себебі біз әлеуметтік медианы жария коммуникация құралы ретінде және олардың қоғамдық пікірді қалыптастыруға әсерін зерттейміз.
Хабарлама – кез келген ашық (жария) пост – мәртебеде, қабырғада, топтарда, пікірлерде және т.б. Жеке хат алмасудағы немесе «тек достарға арналған» режиміндегі хабарламалар есепке алынбайды.
Автор – айына кем дегенде бір жария хабарлама жазған пайдаланушы. Telegram үшін олардың атауын талдау ол чаттардың Қазақстанға жататынын көрсеткен ашық чаттарға жазатын авторлар ескерілді.
Зерттеу аясында «Қазақстан» географиясына жататын хабарламалар тіл бойынша шектеусіз талданды. Географияны анықтау үшін авторлардың профильдерінен, хабарлама геобелгілерінен алынған деректер пайдаланылды, сонымен қатар хабарлама мәтіндері талданды. Барлық әлеуметтік желілерге арналған геосөздіктер топонимдерді жазудың барлық нұсқаларымен, соның ішінде «пайдаланушы» нұсқасымен – пайдаланушылар қарым-қатынаста қолданатындармен бірегейлендірілген және кеңейтілген.
Зерттеуде Instagram, Facebook, ВКонтакте, Одноклассники, Telegram, Youtube сияқты Қазақстан Республикасында пайдаланушылар белсенді пайдаланатын әлеуметтік платформалар бойынша деректер ұсынылған. Деректер пайдаланылған тілдер бойынша бөлуді, аудитория көлемін, авторлардың жасын және жынысын қамтиды.
Қазақстанның ақпараттық өрісінің толық бейнесін түсіну үшін зерттеу әлеуметтік желілердегі пайдаланушылар олардың материалдарына сілтемелер жиі қалдыратын онлайн БАҚ рейтингін қамтиды.
Қазақстанның әлеуметтік желілерінің белсенді аудиториясының саны, жынысы және жасы
Алты танымал әлеуметтік платформалар ішінде Meta корпорациясының екі әлеуметтік желісі (Instagram, Facebook – Ресейде тыйым салынған), екі ресейлік әлеуметтік желі (ВКонтакте және Одноклассники), сондай-ақ Telegram және Youtube.
Әлеуметтік платформалар арасында белсенді авторлар саны бойынша да, хабарламалар көлемі бойынша да Қазақстандағы көшбасшы Instagram болып табылады. Авторлар бойынша да, хабарламалар бойынша да үшіншісі – Telegram. Хабарламалар бойынша екінші позиция – ВКонтакте желісінде, авторлар бойынша – Facebook желісінде.
Авторлардың белсенділігі бойынша (бір автордың бір ай ішіндегі хабарламаларының орташа саны) көшбасшылар үштігі келесідей: Одноклассники (автордан айына 14 хабарлама), ВКонтакте (13), Instagram (11). Ресейлік платформалардың пайдаланушылары ең белсенді.
Қазақстанда ВКонтакте Ресейге қарағанда әлдеқайда ерлер желісі. Қалғаны үйреншікті: YouTube – ерлер, Facebook – гендерлік теңдік, Instagram – дәстүрлі түрде әйелдер.
ВКонтакте желісінде қалыпты үлестірім, негізгі жас шоғырланымы – 25-34 жас аралығында, бұл ең белсенді жас аудитория. Ресейден айырмашылығы, мұнда 35+ жас аудиториясы айтарлықтай аз – мұндағы әлеуметтік желі жас.
Facebook желісінде, Вконтакте желісімен салыстырғанда, жасы үлкендеу аудитория, негізгі шоғырланым – ең төлем қабілетті, 35-44 жастағылар. Facebook аудиториясы да мұнда ресейлік аудиторияға қарағанда жастау, мұнда 45-54 жастағы аудитория негізгі шоғырланым болып табылады.
Қазақстан желіде қандай тілдерде сөйлейді
Қазақстанның әлеуметтік желілеріндегі негізгі тілдер – орыс және қазақ. Қырғыз және ағылшын тілдерін қолдану да байқалады. Зерттеу кезінде Қазақстанның әлеуметтік желілерінде өз үлесін төмендету үрдісімен орыс тілі басым.
Орыс тілінің ең көп қолданылуы ресейлік платформаларда байқалады – Одноклассники және ВКонтакте. Ең азы – Facebook платформасында, мұнда пайдаланушылар орыс тіліне қарағанда қазақ тілінде көбірек жазуда.
Қазақстанның ең вирустық онлайн БАҚ
Әлеуметтік желілерден басқа, Қазақстанның ақпараттық өрісін қалыптастыруда БАҚ шешуші рөл атқарады. Жоғарыда әлеуметтік желілердегі пайдаланушылар жиі дәйексөз келтіретін (материалдарға сілтемелермен бөлісетін) онлайн БАҚ рейтингі берілген. Демек, дәл осы басылымдардың жарияланымдары оқырмандар арасында жанды резонанс тудырады.
Рейтинг БАҚ-тың бір айдағы дәйексөз алыну индексі бойынша құрылған. Бір айдағы ресурстың дәйексөз алыну индексі – бұл басылымның талданатын айда жарияланған материалдарына әлеуметтік медиадағы сілтемелер саны (географиялық шектеусіз).
Бұл рейтингтің көшбасшылары «Орыс тіліндегі ең вирустық 100 медиа-ресурстар» рейтингінде үнемі орын алады. Осылайша, мысалы, Топ-20 көшбасшысы Sports.kz тамыз айында Топ-100 рейтингінің 31-ші жолында болды.
Қазақстандағы әлеуметтік желілерді дамытудағы трендтер
Қазақстандағы ең танымал әлеуметтік платформалар – Meta әлеуметтік желілері (Instagram, Facebook), ресейлік әлеуметтік желілер (ВКонтакте, Одноклассники), сондай-ақ Telegram және YouTube. Жетекші әлеуметтік желі – Instagram. Ең жылдам дамып келе жатқан платформа – Telegram. Ең белсенді пайдаланушылар Одноклассники және ВКонтакте желілерінде.
Қазақстанның әлеуметтік медиасында ең көп таралған тіл – орыс тілі. Бірақ оны қолдану біртіндеп төмендеуде. Facebook желісінде қазақ тілі орыс тілінен жиі қолданылады.
Қазақстанның орыс тілді әлеуметтік медиадағы дәйексөзділігі бойынша көшбасшы медиаресурстары үнемі «Ең вирустық Топ-100 орыс тілді медиаресурстарға» кіреді және Қазақстанның ақпараттық өрісіне де, жалпы орыс тілді медиа кеңістігіне де айтарлықтай әсер етеді.
Зерттеу деректерінің құрамы
Brand Analytics әлеуметтік желілердің орыс, қазақ және посткеңестік кеңістік үшін өзекті тағы 10 тілдегі барлық жария хабарламаларын, сондай-ақ хабарлама авторларының деректерін жинайды және индекстейді. Осы зерттеу аясында 2023 жылдың қыркүйегінде 2,5 миллиардтан астам әлеуметтік медиа хабарламалары талданды.
Әрбір әлеуметтік желі бойынша ел бойынша деректерді бөлу үшін геоанықтау пайызы ескерілді: география бойынша деректері бар хабарламалардың саны геодеректері бар хабарламалардың пайызына бөлінді. Авторлар үшін де осыған сәйкес.
Географияны анықтау үшін: авторлардың профильдерінен, хабарлама геобелгілерінен, сонымен қатар хабарлама мәтіндерінен деректер алынды. Барлық әлеуметтік желілерге арналған геосөздіктер топонимдерді жазудың барлық нұсқаларымен, соның ішінде «пайдаланушы» нұсқасымен бірегейлендірілген және кеңейтілген. Telegram желісінде географияны анықтау үшін чат атауларын талдау қолданылады.
Жынысты анықтау үшін: авторлардың профильдерінен деректер алынды және автордың аты мен тегін лингвистикалық талдау арқылы алынған жыныс деректерімен толықтырылды.
Жасын анықтау үшін: авторлардың профильдерінен деректер алынды.
Зерттеудің негізгі терминдері:
- Автор — айына кем дегенде 1 жария хабарлама жазған пайдаланушы.
- Хабарлама — кез келген ашық (жария) пост — мәртебеде, қабырғада, топтарда, пікірлерде, Instagram және ВКонтакте желілеріндегі тарихтарда. Жеке хат алмасудағы немесе «тек достарға арналған» режиміндегі хабарламалар есепке алынбайды.
